Karta pomnika
Miejscowość
Dębsko (niem. Denzig)
Gmina
Kalisz Pomorski
Powiat
drawski
Obecna lokalizacja
na terenie przykościelnym kościoła rzymskokatolickiego pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, w południowo-wschodniej części, przy murze
współrzędne: 53.2566497, 15.8605657
Poprzednia lokalizacja
tożsama z obecną
Typ pomnika
wolnostojący
Upamiętnia
– pierwotnie: mieszkańcy miejscowości polegli w I wojnie światowej
– wtórnie: kapliczka Matki Boskiej / mieszkańcy miejscowości polegli w I wojnie światowej
Autor
brak danych
Uroczystości związane z pomnikiem
brak danych
Zniszczony / poddany przeróbkom
poddany przeróbkom
Opis
Pierwotnie pomnik trzykondygnacyjny, zwieńczony postacią orła zrywającego się do lotu, obecnie dwukondygnacyjny z kapliczką Matki Boskiej. Dwie pierwsze kondygnacje sześcienne, wykonane z kostek granitu polnego. W ścianie frontowej (do której prowadzą schodki) umieszczona była nieregularnych rozmiarów płyta granitowa z wykutym Krzyżem Żelaznym, otoczonym wieńcem z liści dębowych, obecnie brakująca; widoczne ślady tego wzoru. Uskok między kondygnacjami zabezpieczony spływowym daszkiem betonowym. Trzecią kondygnację stanowił głaz z granitu polnego, z listą poległych (polegli ułożeni wg stopni wojskowych, na końcu umieszczeni zaginieni) w formacie “stopień – inicjał imienia – nazwisko – data urodzenia (dzień, miesiąc, dwie ostatnie cyfry roku) – data śmierci (dzień, miesiąc, dwie ostatnie cyfry roku)”. Obecnie głaz, z zachowanymi inskrypcjami, leży za pomnikiem. Założenie wydzielone murkiem z bloczków kamiennych, z zaakcentowanym dwustopniowym wejściem. Murek przykryty dwuspadowym daszkiem betonowym. Bloczki kamienne częściowo oryginalne.
Inskrypcje
Na froncie głazu inskrypcja:
“Im
Weltkriege 1914-1918
starben aus Denzig
den Heldentod fürs Vaterland”
Tłum. Zmarłym śmiercią bohaterów za Ojczyznę w Wojnie Światowej 1914-1918 z Denzig (Dębska).
Pod nią lista poległych*:
Wehrm. G.[ustav] Bahr 3.3.85 6.10.14
” F.[ranz] Heinrichsen 17.11.92 30.1.15
” E.[mil] Penn 15.12.81. 13.4.15
” O.[tto] Steinberg 9.10.85 27.7.15
” F. Splettstötzer 24.7.81 13.1.16
Gren. W.[ilhelm] Bahrke 24.12.95 17.9.16
Muskt. M.[ax] Lipke 4.9.96 16.11.16
” H.[ermann] Gusch 20.4.96 9.9.18
” E.[rnst] Baneck 9.1.91 3.6.15
Res. W. Boltz 6.12.89 20.8.14
Ers. Res. A.[lfred] Hermann 17.11.83 19.4.15
Gefr. F.[ranz] Schulz 12.12.81 25.1.17
” F.[ritz] Behl 30.3.96 10.11.17
Landstm. K.[arl] Hildebrandt 22.2.79 16.10.17
Offz. Stellv. F.[riedrich] Timm 6.6.89 4.7.16
Muskt. O. Timm 4.8.90 verm. seit 10.3.?
” H.[ermann] Krüger 15.9.86 ” 3.6.15
Z tyłu wierszowana inskrypcja:
“Ihr habt Euch eingeschrieben
in jedes deutsche Herz
Euch ehren wir und lieben
in heitzem Dankesschmerz”
Tłum. Zapisaliście się
w każdym niemieckim sercu
czcimy Was i kochamy
[pozostając] w serdecznym bólu.
Elementy składowe
- rodzaj materiału: granit (głaz), kamienie (podstawa, otoczenie), tworzywo sztuczne (figura Matki Boskiej)
- zdobienia: figura Matki Boskiej, zatarty wieniec dębowy, zatarty wizerunek Krzyża Żelaznego na cokole, czytelny Krzyż Żelazny na głazie
Dodatkowe / dodane tablice
brak
Pomnik leży na terenie parafii rzymskokatolicka Matki Bożej Królowej Polski w Kaliszu Pomorskim; zainteresowanie potencjalnym odnowieniem pomnika wyraziło Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne „Bastion Tradycji” z Kalisza Pomorskiego, jak również Grupa Ojczyźniana Kalisz Pomorski (Heimaptruppe Kallies) i jej przewodniczący Gunter Korn, były mieszkaniec Kalisza, który posiadał w Dębsku rodzinę.
*wg Ehren Chronik der Gefallenen. Ein Familien-Dokument für die Hintergebliebenen der im Weltkirege 1914 – 1918 Gefallenen, Vermißten und Verstorbenen aus dem Kreise Dramburg, red. F.R.Arndt, Deutsch Krone 1920 polegli z Giżyna również:
Blank Gustav 24.01.1894 – zaginiony 31.01.1915
Bolz Franz (bez danych, brak krewnych)
Utke Otto 15.03.1890 – zaginiony 07.01.1918
stan na dzień 13.07.2019
autorka: Karolina Ćwiek-Rogalska
przy współpracy: Krzysztof Wołoszczak, Jacek Czaplicki, Małgorzata Karczewska, Mariusz Garbacz
